شقاقل گیاهی علفی، پایا و بومی جنگل‌های شمال ایران است. این گیاه در غرب آسیا و شرق اروپا نیز می‌روید. آب و هوای معتدل، سایه سار درختان و خاک‌های حاصلخیز با زهکشی مناسب، عواملی موثر برای رشد این گیاه میباشند. این گیاه جزء سبزیجات ریشه‌ای و از خانواده هویج وحشی می‌باشد. گیاه شقاقل از نظر شکل ظاهری، شبیه هویج است، با این تفاوت که رنگ آن نخودی مایل به زرد است. طعم و مزه گیاه شقاقل شیرین است و با نام‌های زردک ریگی، زردک ریش بزی یا نرگسی هم شناخته می‌شود. شقاقل گیاهی دو ساله است و دارای برگ‌هایی دندانه‌دار و شاقه‌های گوشه دار است. در طب سنتی از ریشه نسبتا ضخیم، پر گره و کمی شیرین این گیاه برای تهیه مربا استفاده می‌شود.
گیاه شقاقل به دلیل دارا بودن مقادیر بالایی از مودا مغذی، ویتامین‌ها و مواد معدنی، دارای طیف بسیار وسیعی از فواید سلامتی می‌باشد. این گیاه غنی از مواد معدنی مانند فسفر، پتاسیم، منیزیم، منگنز، روی و آهن است. شقاقل سرشار از فولات است و به دلیل دارا بودن ویتامین‌هایی مانند E، B، C و k برای سلامت بدن بسیار مفید می‌باشد.
طبع ریشه گیاه شقاقل
بر طبق منابع ذکر شده در طب سنتی، ریشه گیاه شقاقل دارای طبعی گرم و تر است و برای گرم کردن معده، کلیه و کبد بسیار موثر است. افراد گرم مزاج بهتر است در مصرف این گیاه جانب احتیاط را رعایت کنند و مصرف مصلح این گیاه رافراموش نکنند. این گیاه برای افراد دارای طبع سرد دارای خواص بیشتری است و این افراد می‌توانند با نگرانی کمتری آن را مصرف کنند.
مصلح گیاه شقاقل چیست؟
بهترین مصلح برای گیاه شقاقل، عسل است. بهتر است شقاقل به مقدار کافی پخته شود تا کاملا نرم باشد.
ارزش غذایی در ۱۰۰ گرم گیاه شقاقل یا زردک
- ۷۹٫۵۳ گرم آب
- ۳۱۴ کیلوژل انرژی
- ۱٫۲ گرم پروتئین
- ۰٫۳ گرم چربی
- ۱۷٫۹۹ گرم کربوهیدرات
- ۴٫۹ گرم فیبر
- ۴٫۸ گرم قند
- ۳۶ میلی‌گرم کلسیم
- ۰٫۵۹ میلی‌گرم آهن
- ۲۹ میلی‌گرم منیزیم
- ۷۱ میلی‌گرم فسفر
- ۳۷۵ میلی‌گرم پتاسیم
- ۱۰ میلی‌گرم سدیم
- ۱۷ میلی‌گرم ویتامین ث
آشنایی با خواص درمانی گیاه شقاقل در طب سنتی
- یکی از خواص درمانی این گیاه، بهبود سلامت قلب است. شقاقل به دلیل دارا بودن مقادیر بالایی پتاسیم در خود، به عنوان یک گشاد گننده عروق عمل نموده و در کاهش فشار خون و استرس بر روی قلب بسیار موثر است. همچنین مقدار بالای فولات در این گیاه باعث کاهش سطح هموسیستئین در خون می‌گردد. گیاه شقاقل به دلیل غنی بودن از فیبر، در کاهش سطح کلسترول خون بسیار موثر عمل می‌کند. بنابراین مصرف درست و منظم گیاه شقاقل از ابتلا به سکته مغزی، آترواسکلروز و سایر مشکلات عروق کرونر پیشگیری می‌کند.
- گیاه شقاقل از فیبر غذایی بالایی برخوردار است. طبق تحقیقات به عمل آمده، مشخص شده است که سبزیجات ریشه‌ای سفید یا مایل به آن مانند شقاقل، به دلیل دارا بودن فیبر محلول، باعث کاهش کلسترول، کاهش سطح قند خون، پیشگیری از دیورتیکولیت و چاقی، بهبود و افزایش هضم و… می‌گردد.
- استفاده از گیاه شقاقل، در کاهش و پیشگیری از نقایص هنگام تولد بسیار کارآمد است. گیاه شقاقل به دلیل غنی بودن از اسید فولیک یا ویتامین B9، از ایجاد نقایص هنگام تولد مانند شکاف کام، اسپینا بیفیدا و آسیب مغزی در نوزادان پیشگیری کرده و در بهینه سازی فرآیندهای متابولیکی مرتبط با تولید انرژی و سیستم عصبی بسیار موثر است. همچنین استفاده از گیاه شقاقل به مادران کمک خواهد کرد که بتوانند با افسردگی پس از زایمان به راحتی مقابله نمایند.
- از دیگر خواص درمانی گیاه شقاقل یا زردک می‌توان به کاهش وزن اشاره نمود. گیاه شقاقل به دلیل غنی بودن از فیبر به شما در کاهش وزن کمک شایانی می‌کند. این گیاه با پر کردن معده و ایجاد حس سیری، ریزه خواری و پرخوری در وعده‌های غذایی را کاهش داده و به این ترتیب به شما در رسیدن به وزن ایده‌آل کمک می‌کند. همچنین فرآیندهای بهینه هضم شده در این گیاه به شما کمک می‌کند تا با از بین بردن ضایعات، بهترین و سالم‌ترین مواد مغذی موجود در مواد غذایی را دریافت نمایید.
- تقویت سیستم ایمنی بدن از دیگر خواص درمانی گیاه شقاقل در طب سنتی است. شقاقل به دلیل سرشار بودن از آنتی اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و عناصر و ترکیبات مفید در خود، سیستم ایمنی بدن را در مقابل مهاجمان خارجی بالا می‌برد. ویتامین C و ویتامین E موجود در گیاه شقاقل به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی در بدن عمل نموده و در خنثی و از بین بردن رادیکال‌های آزاد نقش بسزایی دارند و از استرس اکسیداتیو پیشگیری می‌کنند.
- گیاه شقاقل به دلیل غنی بودن از مواد معدنی و انواع ویتامین‌ها، می‌تواند به عنوان یک وعده غذایی ایده‌آل در یک رژیم غذایی باشد. بنابراین مصرف مداوم و به اندازه از گیاه شقاقل باعث ارتقا رشد می‌شود.
- اگر به دنبال یک روش طبیعی و گیاهی برای بهداشت دهان و دندان خود هستید، مصرف گیاه شقاقل را در رژیم غذایی خود فراموش نکنید. گیاه شقاقل به دلیل دارا بودن ویتامین C و فولات موجود در خود در بهبود سلامت کلی دهان و دندان بسیار کارآمد است و از التهاب و عفونت لثه، التهاب زبان، درد دهان و بوی بد دهان پیشگیری می‌کند. ویتامین C و فولات از لثه در مقابل عوامل آسیب‌زا محافظت نموده و باعث ایجاد دندان‌هایی قوی می‌گردد.
- از دیگر خواص درمانی شقاقل در طب سنتی می‌توان به تولید آنزیم اشاره نمود. مصرف شقاقل باعث تامین منگنز مورد نیاز بدن می‌شود. منگنز به بدن در تولید آنزیم‌ها به جهت سلامت دستگاه گوارش، عملکرد آنتی اکسیدان، بهبود زخم و… کمک می‌کند.
- گیاه شقاقل با بهبود هضم و دستگاه گوارش از یبوست و ابتلا به سایر اختلالات دستگاه گوارش پیشگیری می‌کند. شقاقل به دلیل دارا بودن فیبر فراوان در خود فرآیند هضم را بهبود می‌بخشد و کار دستگاه گوارش را تسهیل می‌کند.
- برای تقویت عملکرد دستگاه بینایی از فواید فوق‌العاده گیاه شقاقل غافل نشوید. تحقیقات علمی حاکی از آن است که اسید اسکوربیک موجود در گیاه شقاقل از ابتلا به بیماری‌های چشمی نظیر دژنراسیون ماکولا یا زوال بینایی وابسته به سن پیشگیری می‌کند. این اختلال باعث تاری دید در افراد مسن می‌گردد که مصرف گیاه شقاقل روشی طبیعی برای پیشگیری از این عارضه است. همچنین آنتی اکسیدان‌های موجود در این گیاه از چشم در مقابل صدمات ناشی از نور خورشید محافظت می‌کند.
- گیاه شقاقل دارای خواص ضد سرطانی است. فالکاریندیول، انتی اکسیدانی در گیاه شقاقل است که با دارا بودن خواص ضد سرطانی به مقابل علیه سلول‌های توموری می‌پردازد.
- تقویت استخوان‌ها از دیگر خواص درمانی گیاه شقاقل است که می‌توان به آن اشاره نمود. شقاقل به دلیل غنی بودن از منگنز، روی و کلسیم، در بهبود سلامت استخوان‌ها کمک شایانی می‌کند. منگنز یک عامل گلیکوزیل ترانسفراز است که در تولید غضروف و تقویت استخوان‌ها بسیار موثر عمل می‌کند. همچنین گیاه شقاقل به دلیل دارا بودن خاصیت ضد التهابی باعث کاهش علائم آرتریت می‌گردد.
- گیاه شقاقل به دلیل غنی بودن از پتاسیم، در کنترل ضربان قلب و فشار خون نقش بسیار موثری دارد.
- رشد گلبول‌های قرمز و پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های عصبی، به دلیل وجود مقدار قابل توجه فولات در این گیاه ریشه‌ای است.
- برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های عصبی نظیر افسردگی و اضطراب، گیاه شقاقل را به سبد غذایی خود اضافه کنید.
- عناصر و ترکیبات موثر در این گیاه باعث تقویت سلامت شده و به شما کمک می‌کند که متمرکزتر و هوشیارتر باشید. به طور کلی مصرف گیاه شقاقل بر سلامت کلی دستگاه عصبی تاثیر مثبتی می‌گذارد.
- یک گزینه عالی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های تنفسی، استفاده از گیاه شقاقل است. گیاه شقاقل با دارا بودن خاصیت ضدالتهابی و وجود ماده‌ای به نام کاروتنوئید در خود، در درمان بسیاری از مشکلات تنفسی و عفونی مانند سینوزیت، آسم، خس خس سینه، آمفیزم، برونشیت، تنگی نفس و سایر بیماری‌های تنفسی بسیار کارآمد است.
- گیاه شقاقل سرشار از ویتامین C است. وجود این ویتامین در گیاه شقاقل باعث تولید گلبول‌های سفید خون به جهت مبارزه علیه میکروب‌های خارجی بدن، می‌شود. همچنین ویتامین C به عنوان یک عنصر اصلی در تولید کلاژن است. بنابراین استفاده از این گیاه در سلامت پوست نیز بسیار موثر عمل می‌کند.
- در طب سنتی از گیاه شقاقل به جهت پیشگیری از کم خونی استفاده می‌گردد. وجود ویتامین C و ویتامین B9 در گیاه شقاقل باعث افزایش جریان خون و پیشگیری از ابتلا به کم خونی به خصوص در خانم‌ها می‌گردد. همچنین ویتامین E موجود در این گیاه به ساخت گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کند و به این ترتیب باعث افزایش انتقال اکسیژن در بدن می‌گردد.
- ویتامین K و نگنز در گیاه شقاقل به تولید هورمون‌های جنسی کمک کرده و از لخته شدن خون پیشگیری می‌کند.
- شقاقل دارای خواص آنتی اکسیدانی و ضد پیری است. این خاصیت به دلیل سرشار بودن این گیاه از ویتامین C است. این خواص باعث پیشگیری از چین و چروک، تقویت خاصیت ارتجاعی پوست شده و در ترمیم و بهبود سلول‌های آسیب دیده نقش بسزایی دارد. بنابراین استفاده از این گیاه، یک گزینه‌ی طبیعی عالی برای سلامت پوست به شمار می‌رود.
- اگر مبتلا به دیابت نوع ۲ هستید، مصرف گیاه شقاقل را فراموش نکنید. تحقیقات علمی حاکی از آن است که رابطه مستقیمی بین مصرف غذاهای غنی از فیبر مانند زردک و کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ وجود دارد. در یک فنجان شقاقل تقریبا میزان ۷ گرم فیبر به خصوص فیبر محلول وجود دارد که وظیفه آن، کاهش سطح کلسترول بد خون و تنظیم قند خون است.
- یک روش طبیعی و خانگی برای کمک به درمان سرطان روده بزرگ، استفاده از گیاه شقاقل است. ترکیبات موثر در این گیاه توانایی مقابله با سلول‌های سرطانی را دارا میباشند. وجود FAD در گیاه شقاقل در مهار رشد تومور بسیار موثر است. این ماده با حفظ سلول‌های سالم، قادر به یافتن سلول‌های سرطانی روده بزرگ است. تحقیقات نشان می‌دهد، ترکیبات موثر در این گیاه یکی از موثرترین ترکیبات به جهت مقابلع علیه لوسمی لنفوبلاستیک حاد، یکی از شایعترین بدخیمی در کودکان، میباشند.
- مادران شیرده برای افزایش شیر می‌توانند از دم کرده تخم شقاقل استفاده کنند. به این صورت که مقدار یک قاشق غذاخوری از تخم شقاقل را در یک لیوان آب جوش ریخته، دربی روی آن گذاشته تا دم بکشد. این دمنوش اثر قاعده آوری نیز دارد.
- برای رفع و بهبود آماس مخاط دهان و دندان میتوانید برگ شقاقل را بجوشانید و غرغره کنید.
جایگزین شقاقل چه گیاهانی می‌تواند باشد؟
اگر در خانه گیاه شقاقل ندارید، به جای آن میتوانید از سبزیجاتی نظیر شلغم، هویج، سیب زمینی شیرین و ریشه جعفری استفاده کنید.
در مصرف گیاه شقاقل به چه نکاتی توجه کنیم؟
- از مصرف خام گیاه شقاقل پرهیز کنید، زیرا مصرف خام این گیاه بسیار نفاخ است و زیاده روی در مصرف آن باعث ایجاد درد شکم و ایجاد نفخ می‌گردد.
- خانم‌های باردار قبل از مصرف این گیاه، حتما با پزشک خود مشورت نمایند. اگرچه مصرف این گیاه خطر سقط جنین را به همراه ندارد، اما ممکن است باعث بروز برخی مشکلات و ناراحتی‌ها در مادران باردار شود.
- مصرف این گیاه در افراد گرم مزاج باعث ایجاد سردرد می‌شود.
- افراد حساس با مصرف این گیاه دچار سوزش دور لب، زخم، سوزش دهان و گلو و بثورات خواهند شد. بنابراین این افراد از مصرف این گیاه پرهیز نمایند.
نحوه خرید و طرز نگهداری از گیاه شقاقل
- در هنگام خرید گیاه شقاقل به این نکته توجه کنید که دارای ریشه تازه، با طراوت وسفت باشد.
- از خرید شقاقل به ریشه‌ی خیلی سفت، بیش از حد رسیده، دراز، نازک و دم مانند پرهیز کنید، زیرا این نوع شقاقل علاوه بر اینکه طعمی ندارد دارای فیبر سختی است که عمل هضم و عملکرد دستگاه گوارش را با مشکل مواجه می‌کند.
- همچنین دقت کنید که شقاقل مورد نظر دارای ریشه بیش از حد نرم، حفره دار، خشک شده، گره دار یا آسیب دیده نباشد.
- برای نگهداری این گیاه ریشه‌ای از کیسه پلاستیکی در یخچال استفاده کنید.
- برای استفاده نیز، پس از شستشو پوست آن را بکنید و مانند سبزیجات ریشه‌ای دیگر مثل هویج بپزید.
- همچنین میتوانید این گیاه را سرخ، کباب یا بخار پز کنید و از آن در سوپ و آش استفاده نمایید.
با تشکر از شما دوست گرامی
در صورت تمایل به تهیه عرقیحات گیاهی میتوانید به
فروشگاه اینترنتی عرقیجات گیاهی کاکوتی مراجعه نماید و خرید خود را در کوتاه ترین زمان ممکن ثبت نمایید . برای دانلود اپلیکیشن اندروید کاکوتی اینجا کلیک کنید