از دیرباز، گیاهان دارویی و ادویه‌ها جایگاه ویژه‌ای در زندگی انسان داشته‌اند. یکی از این گیاهان ارزشمند و پرخاصیت، ترخون است. این گیاه با عطر و طعم بی‌نظیر خود، از دیرباز در آشپزی و طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. ترخون که به عنوان “ملکه سبزی‌ها” نیز شناخته می‌شود، با خواص درمانی شگفت‌انگیز خود، جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ‌های مختلف پیدا کرده است. در این مقاله، به بررسی تاریخچه، خواص دارویی، کاربردهای آشپزی، روش‌های کاشت و پرورش و… می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
تاریخچه‌ی ترخون: سفری به گذشته‌ی این گیاه معطر
ترخون، این گیاه خوش عطر و طعم، ریشه‌های عمیقی در تاریخ دارد. اگرچه منشأ دقیق آن به طور قطعی مشخص نیست، اما شواهد نشان می‌دهند که ترخون از مناطق معتدل آسیا، به ویژه آسیای مرکزی، به سایر نقاط جهان گسترش یافته است.
حضور ترخون در تمدن‌های باستانی
تمدن‌های باستانی ایران و آسیای میانه: قدیمی‌ترین شواهد استفاده از ترخون به تمدن‌های باستانی ایران و آسیای میانه بازمی‌گردد. در متون پزشکی و آشپزی این تمدن‌ها، به خواص دارویی و کاربردهای آشپزی ترخون اشاره شده است.
یونان باستان: یونانیان باستان نیز از ترخون به عنوان یک گیاه دارویی و ادویه استفاده می‌کردند. آنها اعتقاد داشتند که ترخون خواص درمانی بسیاری دارد و از آن برای درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌کردند.
رومیان باستان: رومیان نیز از ترخون در آشپزی و طب سنتی استفاده می‌کردند. آنها ترخون را به نقاط مختلف امپراتوری روم گسترش دادند.
گسترش ترخون در اروپا
قرون وسطی: در قرون وسطی، ترخون به عنوان یک گیاه دارویی در اروپا بسیار محبوب بود. راهبان و صومعه‌ها به کشت و پرورش ترخون می‌پرداختند و از آن برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌کردند.
قرن‌های ۱۶ و ۱۷: با کشف قاره آمریکا، ترخون به همراه دیگر گیاهان اروپایی به این قاره جدید برده شد و در آنجا نیز کشت شد.
قرن ۱۸: در قرن ۱۸، ترخون به عنوان یک گیاه زینتی و دارویی در باغ‌های اروپا کشت می‌شد.
ترخون در آشپزی
آشپزی فرانسوی: ترخون به ویژه در آشپزی فرانسوی جایگاه ویژه‌ای دارد. سس برن، یکی از معروف‌ترین سس‌های فرانسوی، با استفاده از ترخون تهیه می‌شود.
آشپزی روسی: در روسیه نیز ترخون به عنوان یک ادویه محبوب استفاده می‌شود و در تهیه بسیاری از غذاهای روسی از آن بهره می‌برند.
ترخون در ایران
ترخون در ایران نیز سابقه‌ی طولانی دارد و در بسیاری از غذاهای سنتی ایرانی از آن استفاده می‌شود. ترخون به دلیل عطر و طعم دلپذیر خود، به غذاها طعمی خاص می‌بخشد.
به طور خلاصه، ترخون گیاهی با قدمتی طولانی است که از گذشته‌های دور تاکنون در فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. این گیاه ارزشمند به دلیل خواص دارویی و کاربردهای آشپزی، جایگاه ویژه‌ای در دل انسان‌ها پیدا کرده است.
انواع ترخون: تنوعی از عطر و طعم
ترخون، این گیاه معطر و پرکاربرد، در انواع مختلفی یافت می‌شود که هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند. این تنوع در ظاهر، عطر و طعم، و البته کاربردهای آشپزی آنها را از هم متمایز می‌کند. در ادامه به بررسی برخی از مهمترین انواع ترخون می‌پردازیم:
- ترخون فرانسوی (French Tarragon)
ویژگی‌ها: رایج‌ترین نوع ترخون است و به دلیل عطر قوی و طعم شیرین و کمی تلخ، در آشپزی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. برگ‌های آن باریک و دراز است و رنگ سبز تیره دارد.
کاربردها: در تهیه سس‌ها، سالادها، سوپ‌ها و غذاهای گوشتی به کار می‌رود.
- ترخون روسی (Russian Tarragon)
ویژگی‌ها: عطر و طعم ملایم‌تری نسبت به ترخون فرانسوی دارد و اغلب برای تهیه چای و دمنوش استفاده می‌شود. برگ‌های آن پهن‌تر و رنگ آن سبز روشن‌تر است.
کاربردها: در تهیه چای، دمنوش، و برخی غذاهای سبک به کار می‌رود.
- ترخون وحشی (Wild Tarragon)
ویژگی‌ها: در طبیعت رشد می‌کند و عطر و طعم قوی‌تری نسبت به انواع کشت شده دارد. برگ‌های آن کوچک‌تر و ظریف‌تر است.
کاربردها: در برخی مناطق به عنوان ادویه و گیاه دارویی استفاده می‌شود.
- ترخون فرانسوی بهبود یافته (Improved French Tarragon)
ویژگی‌ها: نوعی ترخون اصلاح شده است که عطر و طعم قوی‌تری نسبت به ترخون فرانسوی معمولی دارد.
کاربردها: در آشپزی حرفه‌ای و رستوران‌ها بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
عوامل مؤثر بر تفاوت انواع ترخون
شرایط آب و هوایی: محل رشد گیاه، میزان نور، دما و رطوبت بر عطر و طعم ترخون تأثیر می‌گذارد.
نوع خاک: نوع خاک، مواد مغذی موجود در آن و pH خاک بر رشد و کیفیت ترخون مؤثر است.
روش کشت: روش‌های مختلف کشت، مانند کشت ارگانیک یا سنتی، بر عطر و طعم ترخون تأثیرگذار است.
نکته: برخی از انواع ترخون ممکن است هیبرید باشند و ویژگی‌های ترکیبی از چندین نوع را داشته باشند.
کاشت و پرورش ترخون
ترخون گیاهی است که به دلیل عطر و طعم بی‌نظیرش در آشپزی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاشت و پرورش ترخون در خانه یا باغچه کار دشواری نیست و با رعایت چند نکته ساده میتوانید از یک محصول تازه و ارگانیک بهره‌مند شوید.
- شرایط مناسب برای رشد ترخون
نور: ترخون به نور کامل خورشید نیاز دارد. بنابراین، مکانی را انتخاب کنید که حداقل ۶ ساعت در روز نور مستقیم خورشید به آن بتابد.
خاک: ترخون در خاک‌های سبک، شنی و با زهکشی خوب رشد می‌کند. خاک‌های سنگین و رسی برای این گیاه مناسب نیستند.
آب: ترخون به آبیاری منظم نیاز دارد، اما خاک آن نباید غرقاب شود. اجازه دهید سطح خاک بین دو آبیاری خشک شود.
دما: ترخون به سرما مقاوم است و در دمای پایین نیز می‌تواند رشد کند. اما دمای معتدل را ترجیح می‌دهد.
- روش‌های تکثیر ترخون
تکثیر از طریق بذر: کاشت بذر ترخون در اواخر بهار یا اوایل تابستان انجام می‌شود. بذرها را در عمق حدود نیم سانتی‌متر در خاک بکارید و به طور منظم آبیاری کنید.
تکثیر از طریق تقسیم بوته: این روش رایج‌ترین روش تکثیر ترخون است. در اوایل بهار یا اواخر پاییز، بوته ترخون را از خاک خارج کرده و با استفاده از یک چاقوی تیز، آن را به چند قسمت تقسیم کنید. هر قسمت باید دارای ریشه و چند ساقه سالم باشد. سپس قسمت‌های تقسیم شده را در گلدان یا زمین اصلی بکارید.
- کاشت ترخون در گلدان
انتخاب گلدان: گلدانی را انتخاب کنید که دارای سوراخ‌های زهکشی باشد و اندازه آن به اندازه‌ای باشد که ریشه‌های گیاه بتوانند به راحتی در آن رشد کنند.
خاک مناسب: از خاک سبک و غنی از مواد آلی برای کاشت ترخون در گلدان استفاده کنید.
آبیاری: گلدان را به طور منظم آبیاری کنید، اما از آبیاری بیش از حد خودداری کنید.
نور: گلدان را در مکانی قرار دهید که نور کامل خورشید به آن بتابد.
- مراقبت از گیاه ترخون
آبیاری: به طور منظم به گیاه آب دهید، به خصوص در فصل گرم و خشک.
کوددهی: در فصل رشد، هر ماه یکبار به گیاه کود بدهید.
هرس: برای تحریک رشد جدید و افزایش شاخه‌های فرعی، شاخه‌های قدیمی و خشک گیاه را هرس کنید.
علف‌های هرز: به طور مرتب علف‌های هرز اطراف گیاه را از بین ببرید.
- برداشت ترخون
زمان برداشت: بهترین زمان برای برداشت برگ‌های ترخون، قبل از گلدهی گیاه است.
روش برداشت: برگ‌های سالم و تازه را با قیچی باغبانی از ساقه جدا کنید.
- آفات و بیماری‌های ترخون
ترخون به طور کلی گیاهی مقاوم است و به ندرت دچار آفات و بیماری‌ها می‌شود. اما ممکن است به شته و کنه حساس باشد. در صورت مشاهده هرگونه آفت یا بیماری، از سموم گیاهی مناسب استفاده کنید. با رعایت این نکات ساده، میتوانید ترخون تازه و ارگانیک را در خانه یا باغچه خود پرورش دهید و از عطر و طعم بی‌نظیر آن در آشپزی لذت ببرید.
طبع ترخون:
در طب سنتی، ترخون طبعی گرم و خشک دارد. این یعنی مصرف آن برای افراد با مزاج سرد و تر مفیدتر است و می‌تواند به تعادل مزاج آنها کمک کند.
مصلحات ترخون:
مصلحات گرم: از آنجایی که ترخون طبع گرمی دارد، مصرف همزمان آن با مواد غذایی سرد مانند ماست، خیار و برخی میوه‌های سرد می‌تواند تعادل ایجاد کند.
مصلحات تر: برای کاهش خشکی طبع ترخون، می‌توان از مواد غذایی تر مانند آبغوره، آب نارنج یا عسل استفاده کرد.
موارد منع مصرف:
افراد گرم مزاج: افراد با مزاج گرم و خشک بهتر است در مصرف ترخون احتیاط کنند، زیرا مصرف زیاد آن ممکن است باعث تشدید گرمی و خشکی شود.
زنان باردار و شیرده: زنان باردار و شیرده بهتر است قبل از مصرف ترخون با پزشک خود مشورت کنند.
افراد مبتلا به بیماری‌های التهابی روده: مصرف زیاد ترخون ممکن است برای افراد مبتلا به بیماری‌های التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو مضر باشد.
مهمترین ترکیبات شیمیایی موجود در ترخون:
اسانس روغنی: حاوی ترکیباتی مانند متیل چاویکول و فلاونوئیدها است که مسئول بسیاری از خواص درمانی ترخون هستند.
فلاونوئیدها: ترکیبات آنتی‌اکسیدانی هستند که به محافظت از سلول‌ها کمک می‌کنند.
ویتامین‌ها: ترخون حاوی ویتامین‌های A، C و K است.
خواص درمانی گیاه ترخون در طب سنتی
- خواص گوارشی
تقویت هضم: ترخون با تحریک ترشح شیره معده و صفرا، به بهبود هضم غذا کمک می‌کند.
درمان نفخ: ترخون خاصیت ضد نفخ دارد و به کاهش گازهای روده کمک می‌کند.
درمان سوء هاضمه: ترخون برای درمان سوء هاضمه و دل درد مفید است.
- خواص ضد التهابی
کاهش التهاب: ترکیبات موجود در ترخون دارای خواص ضد التهابی هستند و می‌توانند به کاهش التهاب در بدن کمک کنند.
درمان آرتروز: برخی مطالعات نشان می‌دهند که ترخون ممکن است در کاهش درد و التهاب ناشی از آرتروز مفید باشد.
- خواص آنتی‌اکسیدانی
جلوگیری از آسیب سلولی: آنتی‌اکسیدان‌های موجود در ترخون به محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند.
کاهش خطر بیماری‌های مزمن: مصرف منظم ترخون ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند سرطان و بیماری‌های قلبی را کاهش دهد.
- سایر خواص
ضد میکروب: ترخون دارای خواص ضد میکروبی است و می‌تواند به مبارزه با برخی باکتری‌ها و قارچ‌ها کمک کند.
ضد درد: ترخون برای تسکین دردهای عضلانی و مفصلی مفید است.
محرک اشتها: ترخون اشتها آور است و برای افرادی که دچار بی اشتهایی هستند مفید است.
تقویت سیستم ایمنی: ترخون به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند.
اثر آرام‌بخش: ترخون دارای خواص آرام‌بخش است و می‌تواند به کاهش اضطراب و استرس کمک کند.
روش‌های مصرف ترخون
دمنوش: دمنوش ترخون برای درمان مشکلات گوارشی و تسکین درد مفید است.
اضافه کردن به غذا: اضافه کردن ترخون تازه یا خشک شده به غذاهای مختلف، طعم و عطر خوبی به غذا می‌دهد و همچنین خواص درمانی آن را افزایش می‌دهد.
روغن ترخون: روغن ترخون برای ماساژ و درمان دردهای عضلانی و مفصلی استفاده می‌شود.
خواص ترخون برای پوست
- ضد التهاب: ترخون دارای خواص ضد التهابی است که به کاهش قرمزی و التهاب پوست کمک می‌کند و می‌تواند برای درمان اگزما و پسوریازیس مفید باشد.
- آنتی‌اکسیدان قوی: آنتی‌اکسیدان‌های موجود در ترخون از پوست در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند و به کند شدن روند پیری پوست کمک می‌کنند.
- تنظیم چربی پوست: ترخون به تنظیم چربی پوست کمک می‌کند و می‌تواند برای پوست‌های چرب و مستعد آکنه مفید باشد.
- درمان آکنه: خواص ضد باکتریایی ترخون به درمان آکنه و جوش کمک می‌کند.
- روشن‌کننده پوست: ترخون به روشن شدن پوست و کاهش لک کمک می‌کند.
- جوان‌سازی پوست: ترخون با افزایش تولید کلاژن، به جوان‌سازی پوست و کاهش چین و چروک کمک می‌کند.
خواص ترخون برای مو
- تقویت مو: ترخون به تقویت فولیکول‌های مو کمک می‌کند و از ریزش مو جلوگیری می‌کند.
- درمان شوره سر: خواص ضد قارچی ترخون به درمان شوره سر کمک می‌کند.
- روشن‌کننده مو: ترخون می‌تواند به روشن شدن موهای تیره کمک کند.
- افزایش رشد مو: ترخون با بهبود گردش خون در پوست سر، به افزایش رشد مو کمک می‌کند.
روش استفاده از ترخون برای پوست و مو
ماسک صورت: برای تهیه ماسک صورت، برگ‌های تازه ترخون را له کرده و با عسل یا ماست مخلوط کنید و روی پوست صورت خود بمالید.
لوسیون مو: جوشانده ترخون را پس از سرد شدن به عنوان لوسیون مو استفاده کنید.
روغن ترخون: روغن ترخون را با روغن‌های حامل مانند روغن نارگیل مخلوط کرده و به پوست سر ماساژ دهید.
توجه: قبل از استفاده از ترخون برای پوست و مو، بهتر است با پزشک یا متخصص پوست مشورت، و در صورت مشاهده هرگونه حساسیت، استفاده از ترخون را قطع نمایید.
با تشکر از شما دوست گرامی
در صورت تمایل به تهیه عرقیحات گیاهی میتوانید به
فروشگاه اینترنتی عرقیجات گیاهی کاکوتی مراجعه نماید و خرید خود را در کوتاه ترین زمان ممکن ثبت نمایید . برای دانلود اپلیکیشن اندروید کاکوتی اینجا کلیک کنید