کولیت روده چیست؟

سندرم روده تحریک‌پذیر به اختصار IBS یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دستگاه گوارش است و باعث اختلال در عملکرد روده می‌شود. IBS یک بیماری نیست، بلکه مجموعه ای از علائم و نشانه‌ها است که در کنار هم قرار گرفته و همزمان با هم بروز می‌کنند به همین دلیل است که به آن سندرم می گویند. هدف از درمان IBS بهبود علائم و شدت آن است، وگرنه درمان کاملی برای آن وجود ندارد. علائم IBS درد مزمن در ناحیه پایین سمت چپ شکم، نفخ و باد روده، وجود بلغم و مخاط در مدفوع، احساس نیاز سریع به مدفوع صبح‌ها و یا بعد از غذا، احساس اینکه همه مدفوع خالی نشده است، تسکین درد ناحیه شکم بعد از اجابت مزاج، تغییرات در عادات روده‌ای به صورت اسهال یا یبوست و یا هر دو آن‌ها که البته اسهال یا یبوست ازعلائم اصلی این بیماری است و ممکن است به صورت متناوب ظاهر شوند. در ادامه علت ابتلا به این بیماری، رژیم غذایی و سبک زندگی مناسب و راهکارهای طب سنتی برای کاهش علائم این بیماری بیان می‌کنیم.

در عصر جدید به علت مصرف فست فودها و غذاهای آماده و شیمیایی شدن مواد غذایی و در کل تغییر سبک زندگی در افراد جامعه بیماری‌های مربوط به دستگاه گوارش شیوع زیادی پیدا کرده و تمام اقشار جامعه از کودکان تا بزرگسالان در خطر ابتلا به این بیماری‌ها هستند.
سندرم روده تحریک‌پذیر به اختصار IBS یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دستگاه گوارش است و باعث اختلال در عملکرد رودهعملکرد غیر طبیعی روده (می‌شود. در گذشته، سندرم رودهی تحریک‌پذیر به نام‌های کولون یا رودهی اسپاستیک، بیماری روده‌ای عملکردی، کولیت روده یا کولون عصبی و کولیت مخاطی نامیده می‌شد؛ اما کارشناسان نام این بیماری را تغییر دادند تا منعکس‌کنندهی این مفهوم باشد که این اختلال دارای علل فیزیکی و روحی است و در واقع باید گفت IBS یک بیماری نیست، بلکه مجموعه ای از علائم و نشانه‌ها است که در کنار هم قرار گرفته و همزمان با هم بروز می‌کنند به همین دلیل است که به آن سندرم می گویند. پس هرگز نباید مبتلایان به IBS را بیمار خطاب کنیم. بیشتر افراد مبتلا به IBS، دچار مشکلات روانی مثل افسردگی و اضطراب هم می‌شوند. IBS بر جذب مواد مغذی توسط روده تأثیر می‌گذارد، به همین دلیل ممکن است افراد مبتلا به این بیماری همه مواد مغذی لازم بدنشان را دریافت نکنند و متقابلاً دچار کمبود ویتامین و مواد معدنی در بدن خود می‌شوند. برای بیشتر افراد IBS بیماری ای مزمن بوده و ممکن است سال‌ها این بیماری را داشته باشند ولی گاهی اوقات علائم آن شدید تر و یا ضعیف تر می‌شود. IBS در اغلب بیماران منجر به شرایط خطرناک نمی‌شود و همچنین اسیبی به دیواره روده وارد نمی‌کند و بافت روده سالم می‌باشد و باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ (سرطان کولون) نمی‌شود؛ اما به علت وجود درد و نیاز به اجابت مزاج‌های متناوب و اینکه یک بیماری مزمن است می‌تواند بر کیفیت زندگی بیمار تأثیرگذار باشد. هر شخصی خطر ابتلا به بیماری IBS را دارد اما شیوع این بیماری در خانم‌ها دو برابر اقایان می‌باشد. همچنین احتمالاً ابتلا به این بیماری در افرادی که سابقه خانوادگی دارند بیشتر است. این بیماری گاهی اوقات با افسردگی و اضطراب نمایان می‌شود. از آنجاییکه علائم این بیماری با سایر بیماری‌های خطرناک مشترک است، مراجعه به پزشک برای مشخص کردن نوع بیماری ضروری است. خوشبختانه در بیشتر موارد با مدیریت رژیم غذایی، تغییر سبک زندگی وکنترل استرس می‌شود، سندرم روده تحریک پذیر را کنترل و درمان نمود. هدف از درمان IBS بهبود علائم و شدت آن است، وگرنه درمان کاملی برای آن وجود ندارد. در ادامه علائم IBS، انواع بیماری IBS، علل ابتلا به IBS، رژیم غذایی و سبک زندگی مناسب برای بهبود علائم IBS و نهایتاً دستورات طب سنتی برای بهبود علائم این بیماری را بیان می‌کنیم.
علائم بیماری IBS
• درد مزمن در ناحیه پایین سمت چپ شکم
• نفخ و باد روده
• وجود بلغم و مخاط در مدفوع
• احساس نیاز سریع به مدفوع صبح‌ها و یا بعد از غذا
• احساس اینکه همه مدفوع خالی نشده است
• تسکین درد ناحیه شکم بعد از اجابت مزاج
• تغییرات در عادات روده‌ای به صورت اسهال یا یبوست و یا هر دو آن‌ها که البته اسهال یا یبوست ازعلائم اصلی این بیماری است و ممکن است به صورت متناوب ظاهر شوند.
انواع بیماری IBS
این بیماری ۳ نوع است که عبارت‌اند از:
• IBS-D که علامت اصلی آن اسهال است.
• IBS-C که علامت اصلی آن یبوست است.
• IBS-A که در آن اسهال و یبوست متناوباً تکرار می‌شود.
• IBS-PI یا IBS پس از عفونت که بعد یک عفونت به وجود می‌آید.
علت ابتلا به بیماری IBS
علت دقیق سندرم روده تحریک پذیر ناشناخته است؛ و در IBS، آزمایش‌های معمول بالینی هیچ‌گونه اختلالی را نشان نمی‌دهند. در دیوارهٔ روده‌ها آستری از الیه های عضالنی وجود دارند که این ماهیچه‌ها با ریتم هماهنگی منقبض و منبسط می‌شوند که این ریتم در هنگام انتقال غذا از معده به سمت انتهای روده و نهایتاً رکتوم، ایجاد می‌شود. اگر دچار بیماری IBS-D هستید انقباض‌های روده‌تان قوی تر و طولانی تر از حد نرمال می‌باشند و غذا با فشار بیشتر و سریع تر از روده عبور کرده و در نهایت منجر به افزایش احساس نفخ و اسهال خواهد شد. ولی دربیماری IBS-C بر عکس این حالت اتفاق می‌افتد یعنی غذا به آهستگی از روده عبور کرده و در نتیجه مدفوع سفت و خشک می‌شود. نارسایی‌های سیستم عصبی و نارسایی‌های کولون نیز در ظهور چنین ناراحتی‌هایی دخیل هستند. همچنین این حرکت‌های غیر عادی عضلات روده باعث ایجاد درد و دلپیچه می‌گردد؛ اما در اکثر موارد بیماری IBS از اختلال در تعامل میان مغز ودستگاه گوارش ایجاد می‌شود، البته نوعی اختلال در فلور روده‌ها یا دستگاه ایمنی بدن نیز می‌تواند در ایجاد آن نقش داشته باشد. عفونت‌های حاد دستگاه گوارش، بعضی از انواع آنتی بیوتیک ها، عوامل ژنتیکی، تب طولانی مدت، اضطراب و افسردگی خطر گسترش و توسعه IBS را افزایش می‌دهد.
رژیم غذایی مناسب برای بهبود علائم بیماری IBS
اکثر افراد مبتلا به IBS با فهمیدن روش‌های کنترل آن بیماری زیاد آزارشان نمی‌دهد، اولین کار برای کنترل بیماری IBS این است که متوجه شویم چگونه و چه عواملی باعث بروز مشکلات بیشتر می‌شود. به جز استرس، تغییرات هورمونی (مخصوصاً تغییرات هورمونی قبل و بعد از قاعدگی)، برخی از داروها حتی یک سری غذای خاص (خود بیمار بهتر متوجه می‌شود که بیماری نسبت به چه غذاهای تحریک می‌شود و در کل برای تمام افراد ثابت نیست) می‌تواند سبب تشدید علائم بیماری IBS شوند. برخی از افراد دریافته‌اند که با خوردن برخی غذاها علائم بیماری IBS در آن‌ها شدید می‌شود، به عنوان مثال شکلات، شیر و الکل منجر به یبوست یا اسهال می‌شوند و نوشیدینی های کربوناته (نوشابه‌های گازدار) و برخی میوه‌ها و سبزیجات منتهی به نفخ و ناراحتی گوارشی در افراد مبتلا به این سندرم می‌شوند؛ که همان طور که گفته شد به صورت تجربی خود فرد متوجه این نوع از غذاها می‌شود و برای همه افراد ثابت نیست. ولی در کل این افـراد بایـد از مصرف مواد غذایی نفاخ، فیبرهای نامحلول و نشاسته غیرقابـل هضم اجتناب نماینـد. در مقابل فیبرهای محلول در آب در روده به جلوگیری از اسهال کمک می‌کنند. لوبیا، بلغور جو دوسر و بعضی از میوه‌ها مانند سیب، توت فرنگی و گریپ فروت منابع خوبی از فیبرها می‌باشند. اگر نمی‌توانید به اندازه کافی فیبرهای محلول در رژیم غذایی خود دریافت کنید، یک مکمل روزانه پسیلیوم، (مکمل غذایی پسیلیوم از دانه‌های گیاه اسفرزه تهیه می‌شود) در رژیم غذایی خود جای دهید. بر خلاف مسهل‌های شیمیایی، مصرف پسیلیوم در دراز مدت بی خطر است. مقدار دوز مصرفی آن روی برچسبش نوشته شده است. و غذاهای که چربی یا کافئین زیادی دارند مصرف نکنند. چون چربی و کافئین می‌تواند باعث اسپاسم یا انقباض روده شود. همچنین غذاهایی که «سوربیتول» دارند (شیرین کننده مصنوعی که به شکلات‌ها و آدامس‌های بدون شکر اضافه می‌شود). استفاده از آدامس‌های حاوی «سوربیتول» می‌تواند عامل اسهال باشد. علاوه بر این مصرف آدامس موجب بلع هوا شده و نفخ ایجاد می‌کند. در خصوص لبنیات باید گفت هنگامی شیر و فرآورده‌های لبنی برای فرد دردسر ایجاد می‌کند که بدن فرد نتواند لاکتوز یعنی قند موجود در شیر را تحمل کند، بنابراین لبنیات ممکن است در برخی افراد علائم IBS را بدتر کند البته ماست‌های که با پروبیوتیکها غنی شده‌اند را باید از این مجموعه خارج کرد چون مصرف این نوع ماست به علت داشتن باکتری‌های پربیوتیک برای درمان علائم IBS مفید هم هست. دسته دیگر، غذاهای نفاخ مانند حبوبات و خانواده کلم‌ها است که مصرف آن‌ها باید با احتیاط صورت گیرد. نکته قابل توجه در ژریم غذایی برای بهبود علائم بیماری IBS این است که در طی روز تعداد وعده‌های غذایی را بیشتر کرده و حجم آن‌ها را کمتر کنید و در روز حداقل ۸ لیوان آب میل کرده تا به حرکت نرمال روده‌های کمک کند.
• مصرف پروبیوتیک ها
پروبیوتیک ها باکتری‌های مفیدی هستند که در دستگاه گوارش وجود دارند، بهترین نوع آن در ماست موجود می‌باشد، بهتر است از ماست‌های که با پروبیوتیکها غنی شده‌اند استفاده کنیم، همچنین مکمل‌های داروی حاوی باکتری‌های پروبیوتیک مثل قرص فمی لاک در بازار موجود است و برخی از مطالعات نشان می‌دهد که مصرف باکتری‌های پروبیوتیک بهبودی نسبی بیماری IBS به دنبال داشته است.
• مصرف ویتامین D
در پژوهش صورت گرفته در دانشگاه شهید بهشتی مصرف ویتامین D باعث کاهش معنی دار در شدت علائم بالینی بیماری در بیماران مبتلا به IBS می‌گردد. به این دلیل که کمبود ویتامین D ممکن است لایه مخاطی را به خطر انداخته و این قضیه منجر به افزایش حساسیت نسبت به آسیب مخاط شود؛ بنابراین، می‌توان گفت که یکی از مکانیسم‌هایی که باعث بهبود علائم بیماری IBS می‌شود می‌تواند تجویز هفته ای یک عدد قرص ژله ای ویتامین D همراه با وعده غذایی باشد که باعث افزایش یکپارچگی سلول‌های مخاطی روده در این بیماران بوده است. به نظر می‌رسد که تأثیر ویتامین D بر بهبود علائم بیماری IBS در اثر عملکرد این ویتامین بر کاهش نفوذپذیری، التهاب و تغییر میکروفلورای روده می‌باشد.
سبک زندگی مناسب برای بهبود علائم بیماری IBS
با توجه به تحقیقات صورت گرفته بیماری IBS که یکی از شایع‌ترین اختلالات عملکردی دستگاه گوارشی است، ارتباط زیادی با عوامل روانشناختی دارد. این پژوهش‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که افسردگی، اضطراب و علائم جسمانی در این بیماران بیشتر است و توجه به مسائل روانشناختی و درمان‌های غیر دارویی این بیماران با توجه به سبب شناسی روانی این سندرم توأم با درمان‌های دارویی می‌تواند هم در کاهش علائم و هم در پائین آوردن هزینه‌های درمان این بیماری بسیار مؤثر واقع شود. تمام بیمارهای مبتلا IBS در مواقعی که دچار استرس می‌شوند متوجه تغییرات در دستگاه گوارش خود می‌شوند، استرس در این گونه مواقع به طور قطع می‌تواند باعث سخت تر شدن شرایط مزاجی فرد شود، کاهش استرس در این شرایط کمک زیادی در بهبود علائم بیماری می‌کند. برخی از پزشکان برای کنترل علائم این بیماری از داروهای ضد افسردگی با دوز بسیار پایین استفاده می‌کنند و تا کنون نتایج رضایت بخشی هم کسب نموده‌اند. همچنین داشتن فعالیت بدنی منظم نه تنها باعث کاهش افسردگی و استرس می‌شود بلکه علائم بیماری را نیز کاهش می‌دهد.
راهکارهای طب سنتی برای درمان بیماری IBS
گیاهان دارویی مفید در درمان بیماری IBS
نعناع
نعناع گیاهی با طبیعت گرم و خشک است و در درمان بیماری‌های روده مثل اسپاسم عضلات روده، نفخ روده و اسهال (حتی اسهال خونی)، رفع قولنج و دردهای روده مفید است. به منظور رفع علائم IBS عرق نعناع را همراه با یک قاشق مرباخوری بارهنگ جوشانده و بعد از ولرم شدن با عسل مخلوط کرده و روزی یک لیوان ناشتا میل کنید. نعناع با تمام خواصی که دارد مصرف مداوم آن سیستم گوارشی را تحریک می‌کند اگر دو تا سه فنجان چای نعناع در روز می‌نوشید بهتر است بعد از دو هفته مصرف آن را قطع کرده و دوباره شروع کنید.
زنجبیل
زنجبیل گیاهی با طبیعت گرم و خشک است و ضدنفخ و بادشکن قوی هست. به منظور درمان نفخ روده حاصل از بیماری IBS دمنوش زنجبیل همراه با عسل (نصف قاشق چای خوری زنجبیل را در یک فنجان آب جوش دم کرده بعد از ولرم شدن به آن عسل اضافه کنید) روزی یکبار میل کنید.
بابونه
گیاهی با طبیعت بسیار گرم و خشک است. این گیاه دارای خاصیت‌های ضد اسپاسم گوارشی، درمان اسهال، ضدالتهاب و ضدنفخ است. دمنوش بابونه با عسل هم در کاهش علائم بیماری IBS مفید است.
دستورات گیاهی برای درمان علائم بیماری IBS
• بابونه+بادرنجبویه+سنبل‌الطیب+زیره سبز+انیسون+شیرین‌بیان (از هرکدام به‌اندازه مساوی) از این ترکیب دو قاشق غذاخوری در یک قوری دم‌کرده و روزی یک لیوان میل کنید.
• بابونه+مرزه+بادنجوبه+نعناع+پونه+زنیان+زیره (از هر کدام به‌اندازه مساوی) از این ترکیب دو قاشق غذاخوری در یک قوری دم‌کرده و روزی یک لیوان میل کنید.
• اگر بیمار دفع مخاط دارد احتمال دارد که دچار عفونت روده شده باشد در این صورت دمنوش آویشن یا ترکیب یک حبه سیر له‌شده با آویشن و ماست می‌تواند مفید باشد علاوه بر این می‌تواند هرروز ناشتا مقدار کمی برموم (به‌اندازه یک عدس) را در دهان جویده و بعد شربت عسل میل کنید. این دستور برای ضدعفونی کرده دستگاه گوارش مفید است.
نسخه دکتر خیراندیش در درمان بیماری IBS
ازنظر دکتر خیراندیش بیماری IBS از غلبه سودا است و برای درمان آن ابتدا باید فرد دفع سنگین داشته باشد به‌این‌ترتیب که نوشیدنی که از ترکیب آب گرم با گلاب و نمک تهیه‌شده سه هفته هر هفته یک وعده‌غذای چرب خورده و بعدازآن از این نوشیدی میل کنند تا معده کاملاً شسته شود بعد از سه هفته روزی دو بار یک‌بار صبح و یک‌بار شب شربت بارهنگ و گلاب مصرف کنید به‌این‌ترتیب که یک لیوان گلاب را به همراه یک قاشق مرباخوری بارهنگ داخل ظرفی ریخته و بعد از جوش آمدن ۱۰ دقیقه ملایم بجوشانید و بعد از ولرم شدن باکمی عسل مخلوط کرده و میل کنید. اگر مشکلات روده همراه با مشکلات معده بود و تهوع داشتید ناشی از سردی است، در نسخه بالا نصف لیوان گلاب و نصف لیوان عرق نعناع استفاده کنید.
نسخه دکتر ضیایی در درمان بیماری IBS-D(IBS اسهال غالب)
در این بیماری چون بیمار اسهال دارد مواد مغذی بدن از طریق روده جذب نمی‌شود درنتیجه بیمار با کمبودهای در بدن خود مواجهه می‌شود. ازنظر دکتر ضیایی این بیماری قابل‌درمان است فقط فرد بیمار باید رژیم غذایی مناسب را رعایت کند و موز، خرما و غذاها چرب برای بیماری IBS-D مضر است. نسخه دکتر ضیایی برای درمان این بیماری به‌صورت زیر است:
۱٫ بعد از هر وعده غذایی یک عدد سیب‌درختی به‌صورت کامل مصرف کنید.
۲٫ در ۲۴ ساعت ۱۴ عدد میوه سنجد مصرف کنید.
۳٫ نصف قاشق چای‌خوری پودر کندر خوراکی (کندر سفید باشد بهتر است) را همراه با یک قاشق غذاخوری شکر هرروز میل کنید.
۴٫ بذر هویج (منظور هویج رسمی یا زردک است) را به‌اندازه یک قاشق مرباخوری در یک استکان آب جوش دم‌کرده و هرروز میل کنید.
نسخه دکتر روا زاده در درمان بیماری IBS
ازنظر دکتر روا زاده به‌منظور درمان بیماری IBS بیمار باید موارد زیر را رعایت کند.
۱٫ تا جای که امکان دارد آب کلردار مصرف نکند آب چشمه یا آب جوشیده مصرف کند.
۲٫ به مدت یک ماه ناشتا آب جوشیده یا آب چشمه را به‌صورت ولرم میل کند.
۳٫ غذای سالم، پخته که تازه تهیه‌شده مصرف کنند و غذاهای خام و پخته را باهم مصرف نکند.
۴٫ سیرابی مصرف کنند؛
۵٫ مرکبات و میوه‌های ترش مصرف نکنند؛
۶٫ از مسافرت‌های طولانی بپرهیزند؛ چراکه تغییر آب‌وهوا آن‌ها را اذیت می‌کند؛
۷٫ ورزش‌های سنگین انجام ندهد؛
۸٫ سوپ بال جوجه برای این بیماران بسیار مفید است.
۹٫ روزی یک لیوان آب هویج بخورند.
۱۰٫ با مصرف مواد غذایی حاوی فیبر مراقب باشند هرگز یبوست نگیرند.

 

با تشکر از شما دوست گرامی
در صورت تمایل به تهیه عرقیحات گیاهی میتوانید به
فروشگاه اینترنتی عرقیجات گیاهی کاکوتی مراجعه نماید و خرید خود را در کوتاه ترین زمان ممکن ثبت نمایید . برای دانلود اپلیکیشن اندروید کاکوتی اینجا کلیک کنید