آشنایی با گیاه تاتوره و خواص درمانی آن در طب سنتی

یکی از متناقض‌ترین گیاهان دارویی، تاتوره است. این گیاه بسیار سمی است و اگر در مصرف آن زیاده‌روی شود، ممکن است باعث مرگ شود. ولی این گیاه از خواص دارویی بسیار بالایی نیز برخوردار است که یکی از مهمترین خواص آن، دفع سموم از بدن است. در طب سنتی از این گیاه برای درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده می‌شود. در این مقاله سعی بر این داریم که شما عزیزان همراه را با بوم شناسی گیاه تاتوره و خواص دارویی آن در طب سنتی آشنا کنیم. امیدواریم مطالب این مقاله مورد رضایت و استفاده‌ی شما عزیزان قرار گیرد. با ما همراه باشید.

تاتوره از گیاهان علفی یک ساله و بومی کشور ایران است که زمان گل‌دهی آن از ماه خرداد تا مهر است. از نام‌های دیگر این گیاه می‌توان به تاتوله، جوزماش، نبات اهریمنی، علف شیطان و… اشاره نمود. تاتوره تحمل سرما را ندارد و معمولا در زمین‌های بایر، کنار جاده و نزدیک مناطق مسکونی در ارتفاعات کم تا نسبتا زیاد و در بیشتر مناطق معتدل و نیمه حاره نیمکره شمالی مشاهده می‌شود. امروزه گیاه تاتوره در بیشتر کشورهای جهان یافت می‌شود. برخی داستان‌ها حاکی از آن است که کاهنه بزرگ معبد آپولو، پیشگوییهای خود را پس از استنشاق دود تاتوره، بر زبان می‌آورد.

گیاه تاتوره تا حدودی شبیه گونه‌ی استرامونیوم است.  در این گونه، گل‌ها بنفش درشت، و طول آن حدود ۱۵ الی ۲۰ سانتی‌متر است و میوه‌ها از گونه قبلی، کمی کوچک‌تر و دارای خارهای ریزتر و حالت آویخته می‌باشند. تاتوره علفی با نام علمی، گیاهی علفی، یک ساله و بسیار سمی و بلندی حدود یک متر، دارای برگ‌های ناصاف و پهن شناخته می‌شود. در اطراف این برگ‌ها بریدگی‌ها و شکستگی‌های نامنظمی وجود دارد و گل‌های آن درشت و منفرد و به رنگ سفید یا بنفش است. گیاه تاتوره به دلیل دارا بودن گل‌های زیبا، جزء گیاهان زینتی به حساب می‌آید. میوه‌ی گیاه تاتوره، تخم مرغی شکل است که سطح خارجی آن خاردار می‌باشد. در صورت نصف کردن میوه، چهار خانه مشاهده می‌شود که حدود ۴۰۰ دانه در آن قرار دارد. این گیاه در ایران در مناطق اطراف تهران، کرج، ری، مسیر تهران – فیرووزکوه، مناطق غیر مزروع اراک، آذربایجان، بلوچستان، مازندران، راه غازیان به چوکام و رودبار – رشت، به صورت خودرو مشاهده می‌شود.

گیاه تاتوره در اواخر قرن شانزدهم میلادی توسط فردی به نام جرالد تواردز در انگلستان کشت می‌شد. وی دانه‌های گیاه را از کونستانتین اوپل به دست آورده بود. اگر بخواهیم از استفاده‌های وسیع این گیاه اشاره کنیم، ذکر تجربیات فردی به نام استورک در سال ۱۷۶۲ میلادی خالی از لطف نیست.

ترکیبات گیاه تاتوره

گیاه تاتوره دارای ماده‌ای سمی به نام داتورین است. داتورین متشکل از اسکوپولامین، هیوسیامین و آلکالوئید آتروپین می‌باشد. آلکالوئیدها در نباتات به صورت ترکیب با اسید مالیک، اسید اتروپیم و اسید داتوریک است که در این بین، مقدار آلکالوئید هیوسیامین از سایرین بیشتر است. برگ تاتوره علفی دارای آلکالوئیدهای تروپانی من جمله هیوسیامین، آتروپین و هیوسین است. دانه‌های این گیاه دارای مقادیری آلکالوئید و روغن ثابتی شامل داتوریک اسید و سایر اسیدهای عالی می‌باشد. در واقع ترکیبات قسمت‌های مختلف این گیاه تقریبا یکسان است و فقط مقدار آنها در نقاط مختلف متفاوت است. بیشترین درصد ترکیبات مهم نخست در دانه‌ها، سپس در برگها و کمتر در ساقه‌ها می‌باشد.

مصارف دارویی مورد تایید: آتروپین جزء داروهای استراتژیک در آمریکاست که از گیاه تاتوره حاصل می‌شود. از اثرات گزارش شده می‌توان به ضد درد، بی حس کننده، ضد آسم، ضد التهاب، ضد پارکینسون، ضدعفونی کننده، ضداسپاسم، افزایش دهنده قوای جنسی، ضد ترشح بزاق، مسکن سیستم عصبی مرکزی، محرک آن، بازکننده‌ی برونش‌ها، روانگردان، خواب آور و مخدر اشاره نمود.

طبع و مزاج گیاه تاتوره

بر طبق منابع ذکر شده در طب سنتی، طبع گیاه تاتوره سرد و خشک است. بنابراین استفاده از این گیاه برای افرا دارای طبع گرم مناسب است.

آشنایی با خواص درمانی گیاه تاتوره در طب سنتی

• یکی از خواص گیاه تاتوره، کمک به درمان آسم است. در زمان‌های گذشته خیلی مرسوم نبود که از گیاه تاتوره برای درمان این بیماری استفاده کنند، زیرا در گذشته مانند امروز آن قدر آلودگی‌های هوا وجود نداشت و اکثر افرادی که دچار این عارضه می‌شدند، به دلیل مشکل ژنتیکی بود. آنها برای درمان این عارضه از استنشاق گیاهان خشک استفاده می‌کردند. اما بر طبق دست نوشته‌های جالینوس، هیچ گیاهی به اندازه‌ی گیاه تاتوره در بهبود افراد دارای آسم موثر نبوده است.
• تسکین دردهای قلب، کاهش تپش قلب، رفع پریشانی و کم به درمان اختلالت آئورت از دیگر خواص درمانی گیاه تاتوره است. لازم به ذکر است که استفاده نادرست و خودسرانه از این گیاه باعث تشدید ضربان قلب و نارسایی احتقانی قلب می‌گردد.
• این گیاه دارای خواص ضد درد است و از آن می‌توان برای درمان ترک اعتیاد استفاده نمود. این گیاه در کنترل دردهای عضلانی ناشی از ترک اعتیاد، اسپاسم عضلات ساف و دل دردهای کولیکی موثر است. همچنین به دلیل دارا بودن خاصیت آرام‌بخشی، در هنگام ناراحتی‌های عصبی که منجر به خشم و اضطراب در طی پروسه ترک اعتیاد وجود دارد، بسیار کارآمد است.
• اگر از مشکل پرمویی یا هیرسوتیسم رنج می‌برید، استفاده از گیاه تاتوره یک گزینه عالی برای رفع این عارضه می‌باشد. مصرف گیاه تاتوره باعث کاهش گردش خون در ریشه مو و کاهش تغذیه آن می‌شود و بدین ترتیب موجب سست شدن موهای زائد و ریخته شدن آنها می‌شود.
• تاتوره یک درمان خانگی و گیاهی برای شوره سر است و از ریزش مو پیشگیری می‌کند.
• استفاده از گیاه تاتوره در بهبود سردردهای ناشی از غلبه صفرا و سردردهای خونی بسیار موثر است.
• بررسی‌های بالینی بر روی گیاه تاتوره حاکی از آن است که این گیاه به دلیل دارا بودن خاصیت آرام‌بخشی، ترکیبات فلانوئیدی، خاصیت آنتی اکسیدانی که باعث مهار رادیکال‌های آزاد می‌گردد، در درمان صرع لوب گیجگاهی موثر است.
• از مهمترین خواص تاتوره در طب سنتی می‌توان به خاصیت ضدتشنجی آن اشاره نمود. در گذشته پزشکان بسیار زیادی همچون زکریای رازی و ابوعلی سینا از این گیاه برای مقابله با تشنج استفاده کرده‌اند. طب سنتی امروزه نیز خاصیت ضد تشنجی گیاه تاتوره را تایید می‌کنند. همانطور که مطلع هستیم، حملات عصبی عامل تشنج می‌باشند. برای پیشگیری از این عارضه بایستی حملات عصبی را آرام نمود. به جهت این امر می‌توان از داروهایی که دارای هیوسیامین، آتروپین و اسکوپولامین هستند، استفاده نمود و گیاه تاتوره دارای این سه ماده در خود می‌باشد. در صنعت داروسازی از گیاه تاتوره در ترکیب داروهای ضد تشنج استفاده می‌گردد.
• گیاه تاتوره دارای خواص ضدالتهابی است و به همین دلیل از آن می‌توان برای درمان بیماری زخم بستر استفاده نمود. این گیاه علاوه بر خواص ضدالتهابی دارای خواص آنتی باکتریال نیز می‌باشد و در پیشگیری از عفونت زخم‌های بستر بسیار کارآمد است. لازم به ذکر است که بیماران مبتلا به زخم بستر باید مطلع باشند که این ضماد، هر ۱۲ ساعت تعویض گردد و از باقی ماندن این ضماد بیشتر از زمان ذکر شده پرهیز نمایند.
• در گذشته از گیاه تاتوره برای درمان بسیاری از بیماری‌های تنفسی استفاده می‌شد و همین امر دلیل بر این موضوع شد که اطبای قدیمی به تحقیق در مورد تاثیر این گیاه بر روی بیماری آمفیزم بپردازند. این بیماری بر اثر سیگار کشیدن رخ می‌دهد و باعث از دست رفتن خاصیت ارتجاعی ریه و سخت شدن تنفس می‌گردد. برای درمان این بیماری می‌توان از استنشاق گیاه تاتوره استفاده نمود. به این صورت که مقداری گیاه خشک شده را همانند اسپند دود کنید و آن را از طریق بینی استنشاق نمایید. همچنین می‌توانید از بخور این گیاه نیز استفاده نمایید. مقداری از گیاه خشک شده تاتوره را در ظرف آب جوش بریزید، بر روی سر خود حوله‌ای قرار دهید و بخار را استنشاق کنید. با انجام منظم و مکرر این روش خانگی شاهد نتایج مطلوب قرار خواهید گرفت.

آشنایی با خواص دمنوش تاتوره

• مصرف متعادل دمنوش تاتوره به دلیل دارا بودن ویژگیهای منحصر فرد، می‌تواند باعث تاثیرات ویژه‌ای در بدن گردد.
• یکی از خواص درمانی این دمنوش ضد اسپاسم بودن آن است.
• از دیگر خواص درمانی این دمنوش می‌توان به خواص آنتی کولی نرژیک و کمک به درمان سرفه، درمان بیماری آسم و پارکینسون اشاره نمود.
• در طب سنتی مصرف دمنوش گیاه تاتوره در درمان بیماری‌هایی نظیر آنفولانزای معمولی و خوکی توصیه می‌گردد.
• دمنوش تاتوره ضد درد، آنتی کلینرژیک، ضد عفونی کننده، افزایش دهنده قوای جنسی، ضد ترشح بزاق، مسکن، محرک، بازکننده‌ی برونش‌ها، روان گردان، آرام‌بخش، خواب آور، گشاد کننده‌ی مردمک چشم و پاراسمپاتولی تیک می‌باشد.
• برای تهیه این دمنوش به ۲ الی ۶ گرم گیاه خشک شده تاتوره نیاز است. آن را در قوری بریزید و آب جوش را به آن اضافه کنید. قوری را روی حرارت غیرمستقیم قرار دهید تا به خوبی دم بکشد. سپس چای را از صافی عبور دهید و نوش جان کنید. این مقدار دمنوش را در سه وعده میل کنید. لازم به ذکر است که خانمهای باردار و شیرده از مصرف این دمنوش جدا خودداری نمایند و سایر افراد نیز طبق نظر پزشک و با توجه به شرایط فیزیکی خود مصرف نمایند.

آشنایی با خواص درمانی برگ، گل و تخم تاتوره

• برگ‌های گیاه تاتوره دارای ترکیبات شیمیایی آلکالوعیدهای آتروپین، هیوسین و هیوسیامین می‌باشد.
• استفاده از ضماد برگ‌های تاتوره در تحلیل ورم ملتحمه‌ی چشم و تسکین درد چشم بسیار موثر است. مقداری از برگ‌های تازه را بکوبید تا کاملا له شوند. آن را روی ورم قرار دهید.
• از ضماد برگ تاتوره در التیام و بهبود زخم‌ها استفاده می‌شود. همچنین این ضماد برای درمان زخم‌های سرطانی، سوختگی‌ها و بواسیر دردناک بسیار نافع است.
• استفاده از ضماد دم کرده‌ی برگ تاتوره به همراه سرکه در تحلیل ورم‌ها و تعدیل تعریق بسیار کارآمد است. برای این امر کافیست مقداری از برگ‌های تاتوره را در استکان آب جوش بریزید و دربی روی آن بگذارید. اجازه دهید به مدت پنج الی ده دقیقه به همین صورت باقی بماند. سپس آن را از صافی عبور دهید و برگ‌ها را به خوبی بکوبید و در نهایت مقداری سرکه به آن اضافه کنید. ترکیب را به خوبی هم بزنید و آن را بر روی نقطه مورد نظر پوشش دهید و پس از پنج دقیقه با آب ولرم شستشو دهید.
• در طب سنتی از عصاره گل گیاه تاتوره برای درمان گوش درد استفاده می‌شود. به این صورت که چند قطره از این عصاره را در گوش بچکانید.
• استفاده موضعی از روغن تخم تاتوره علفی برای تسکین درد بواسیر و دردهای ناحیه مقعد سودمند است.
• مصرف ۵ گرم کوبیده تخم تاتوره به دلیل دارا بودن خواص ضد درد و ضد عفونی کنندگی، برای رفع نفخ شکم، ترشح مفرط اسید، درد کبد، دردهای دوران عادت ماهیانه، قطع عرق‌های شبانه، آرام کردن حمله سیاه سرفه، التیام زخم‌ها و تسکین آسم بسیار موثر است.

عوارض جانبی گیاه تاتوره

• گیاه تاتوره دارای اثرات روان گردان، خواب آور و اعتیادآور است و همانند گونه استرامونیوم، سمی است.
• اگر چه در قدیم از برگ و دانه‌های گیاه تاتوره به مقدار زیاد مصرف می‌شد، اما با توجه به سمیت شدید این گیاه توصیه می‌گردد از داروهای صنعتی حاوی این گیاه که به اشکال مختلف ارائه می‌شوند و طبق تجویز پزشک استفاده کنید.
• از مصرف بیش از اندازه این گیاه پرهیز شود. اگر شخصی این گیاه را بیش از حد مصرف کند، سخنان بیهوده و پراکنده می‌گوید، در راه رفتن و نشستن تعادل ندارد و عقل و شعور او زایل می‌شود و حالتی شبیه دیوانگان پیدا می‌کند و در صورتی که مداوا نشود، حالت جنون برای همیشه در او باقی می‌ماند. برای درمان عوارض ناشی از مصرف بیش از اندازه‌ی این گیاه، از پودر رازیانه یا پودر فلفل سیاه استفاده کنید یا استفراغ کنید و پس از آن مقداری روغن زیتون یا گردو بخورید و پاهای خود را در آب گرم قرار دهید و بدن را گرم نگه دارید.
• در کتاب قانون ابن سینا راجع به گیاه تاتوره این گونه آمده است که تاتوره مخدر است و به گردو می‌ماند. دارای خارهای کوتاه وستبر است و به گردوی قی آور شباهت دارد و دانه‌اش چون دانه‌ی ترنج است. تاتوره خواب آور و با مغز ناسازگار است و یک دانگش مستی می‌آورد. تاتوره دشمن دل است و یک درهم آن در یک روز قلب را از کار می‌اندازد.

 

با تشکر از شما دوست گرامی
در صورت تمایل به تهیه عرقیحات گیاهی میتوانید به
فروشگاه اینترنتی عرقیجات گیاهی کاکوتی مراجعه نماید و خرید خود را در کوتاه ترین زمان ممکن ثبت نمایید . برای دانلود اپلیکیشن اندروید کاکوتی اینجا کلیک کنید